vyf horries van a. e. samuel (geb. krog)
Antjie Krog

       vir Johanna en Ulrich


3. visioen van 'n lessenaar


die lessenaar is warm en bloederig soos 'n pasgeslagte karkas;
uit die laaie drup deurskynende sinoviale vog.
die stoel teen my rug word groot en pulp;
begin klop en kwaak soos 'n padda.
die kliere aan my lyf word lewendig
begin roer soos slange en asemhaal soos visse
my tong spring rond, stert orent, bitsig
die speekselkliere knetter soos knypers.
my hand val op die wit asem van die blaai
– 'n dier met blink haartjies op die rugkant
die pen word 'n sagte harige nikotienbruin vinger
die letters wat hy lusteloos skryf, raak los van verrotting
boeke swel van verontwaardiging
die tikmasjien kners sy olivanti-tande

en ek skryf omdat ek woedend is

vyf horries van a. e. samuel (geb. krog)
Antjie Krog

       vir Johanna en Ulrich


2. visioen van 'n ondergrondse boom


die donker hoe-hoe om die huis
deur 'n kliewing in die plankvloer sak ek weg:
spinnerakke ritsel langs die fondamente
muwwe stofbelle ploert verby my ore soos ek sink
dampig die kastrolle aangebrande veldspaat
en die gneise dagsoom van vuil wasgoed tussen dolomiet.
verby die duf dampkring van steenkool sak ek
tot my vingers die takke raak
en dolwe en grawe
my oë silika knipper onder lagies politoer, blind,
net my vingers voel die muf, die molm,
die klewerige mukus van die afvrot van die saad

happig puil die son 'n skag
en ruk die aarde om ons oop:
'n vrou hurk in die modder
aan haar horribele borste
groei drie waterkopmolle.

vyf horries van a. e. samuel (geb. krog)
Antjie Krog

       vir Johanna en Ulrich


1. visioen van die sanger


ek hoor die sanger buite:
       Du liebes Kind, komm, geh' mit mir!
       gar schöne Spiele spiel' ich mit dir;

my onderlyf word kittelklaar lam
speeksel tjank uit my borste
my baarmoeder herinner haar 'n klewerige roos
'n stengel helder maandelikse bloed

ore toestop met pajamalyfies soos bye
probeer vasgroei aan die huis
aan die man en kinders van hierdie huis
       Mich reizt deine schöne Gestalt,
       und bist du nicht willig, so brauch' ich Gewalt! – 

kan niks dan hou nie?
Helaas my hande verloor houvas
gly reeds los van jou mooi nek

koorsig van verwyt
stort ek deur die elwetuin in sy arms
voel die stok liggies oor die tromme tril
en dan eindelik: die eerste sniksag gefluister
       van die groot diskoroos.

ouma jy het soggens vroeg die lig gebreek
Hilda Smits


ouma jy het soggens vroeg die lig gebreek jou lyf bonkige lyne
die son sku-slaperig geel die kombuis het geruik
na worseiers na warm brood onder my het die groot bed gekraak
terwyl die botter in die pan spring sissend fluister
die matras het my omvou ek was nege ek was nege
'n donsige kuiken ouma jy met jou een arm my eenduimouma
het die kombuis laat sing 'n musikant van potte die ketel fluit
ouma die ketel fluit ouma en jy breek die dag ouma jy breek
die dag en die grond deesdae ses voet onder en ek is jammer
dat ek die musiek vergeet het ouma jou bonkige lyf jou eenduimhand
'n musikant breek jy die dag oop soos 'n eier ouma breek

Reën in die Bosveld
D. J. Opperman


Lang maande lê die reënboog
in 'n miershoopgat gekrul,
blink en nat soos 'n voël se oog.

En winternagte as die steenuil fluit,
blaas 'n wit os op die rivier
dik mis teen riete en die walle uit.

Maar een middag bulk hy in die poort, swaai boos
sy horings oor die klowe,
en uit 'n miershoop vlieg die voël omhoog.

Vaalvalk
W. E. G. Louw


Wit is die wêreld
van outydse wee,
en 'n treurige wals
is die vroemôresee;
dou oor die duine, geen windjie wat waai,
net 'n vaalvalk wat sing soos hy draai, soos hy draai...

Waterstroom
Elizabeth C.M. du Toit


Waar die biesies groen om lae rotse bewe
en die blomme van die bleek geel waterplante
hul yle geure strooi; waar dit klam en goud is
in die buigende skadu's van die donker rante,

waar die ragfyn mos groei in die kilte,
groen, met silwer sade, oor die diep swart grond,
val rustig, oor die aarselende buiging van my voetboog
die gestippelde stingels van die waterplante rond.

In die water, met 'n stadige beweging, gly
'n dinker vis, rustig, stil, wat in die goue dieptes bly.

Droë Augustus
Corné Coetzee


Soms op 'n aand in droë Augustus
as die winter knersend hake inslaan
en soos ou gaspype in hoeke begin stink
as skaduwees van kaste teen die mure skuur
en huisgenote kug en slym en teem
as jy die deure sluit en omdraai
ná die toetrek van die hoë gordyn
kan jy ril vir die nabeeld van iets
wat bleek geroer het buite

as jy bedroë 'n ui vir die bredie kerf
en verbaas die bloed op die kapplank sien
kan jy 'n dun kreet herken
van een wat vergaan
wat stof geëet het
en tuur jy diepnag deur die ruite
of dit nou te laat is

tong-trilogie
Jolyn Phillips


     part 3

die biologie van my woord is 'n verbrokkelende fraktuur
hierdie is g'n woordbegrafnis nie hierdie gedig grawe
my woordeskatkiste op       daar waar hulle spook

in die stuyvesant-sitkamer war hulle dreig by
die siersteen-vensterbank wat elke Saterdag waarskuwings
van die dood los die see herinner my vel van my ekseem

my jolliejieks-
allergie verloën my
                            patattrapper-afkoms

ek praat al my tonge gelyk
Ma sê dis gevaarlik as mense
in tonge praat     niemand kan

'n prooi-tong vertaal nie slinks is die ekkes
in my besig om bakstene aan te dra
vir 'n nuwe babel

tong-trilogie
Jolyn Phillips


     part 2

uit my liggaam wil 'n ander alfabet simfonie
ek is meer as net 'n vel-taal my liggaam ont-
taal die kronieke tong my tale is baie letters

wat uitmond my mond proe
na karring-tale ek is toegesluit
in die aswoensdag van my geboorte

ek weet my woord het 'n ander stam ander woorde
is vir my gevoer geleer ek belowe ek fluister my
woorde in die grond maar ek kan nie 'n sewejaartjie lospraat nie

die speldekussing-kompakter buig
hul koppe binnetoe wat wil jy
speldekussing-kompakter vir my sê?

my woorde wil somtyds die als op my lyf pak     my woorde wil soms kruie
brousel in 'n skottel ek wil voor dit buig
'n doek oor my kop gooi die kruie van die spelde-

kussingwoorde inasem
                        uitpraat
el moet vinger op die lip

my liggaam keer om te bid langs die speldekussing-
kompakter se stingels el wil hoor wat die heelal
elke dag vir die fynbos fluister

tong-trilogie
Jolyn Phillips


     part 1

die storie van my woord begin toe ek vir die eerste keer
saam met Pa en sy familie Pêreberg toe gaan
die woorde proe sierangs nie vis nie

die dennehoutbome-dag onthou Pêreberg
toe my tong dennehoutbolle word
net op Pêreberg proe ek na dennepitte

as 'n kind het my geloof buitekant rondgeloop
tussen die bietoubos    woorde wil nie
psalmsgesange in die Anglikaanse kerk lof

ek fluister vir die speldekussing
as ek die woord in die are
van die adamsvy soek

ons besoek Pêreberg net vir begrafnisse
ons besoek die papsak-siek grafte sonder kruise
geeste het nie tonge maar ek verstaan hulle

in my gedagtes klim ek op 'n bakkie ek sit skaaphond
met my anties ooms die wind waai sand klap
houe teen my gesig

my niggies en nefies sit styf teen mekaar
hulle buig vooroor hulle hande skulp hul ore maar nie ek nie
ek wil later die wind oor-speel by die ghellieblik

ek kan nie genoeg kry van die wind se geskinner nie
ek het nog gevra is die see en die wind susterskinders?
my pa se mense lag my nog altyd tot 'n stilte

albei kante van die muskusdier
Jolyn Phillips


         i:

bevrugting van die muskusdier

weggeskout in jou skrok swaai die druipstert
uit die sweersakhals my tweehoringrige uterus-etter
jy wag gulsigaard vir 'n kersfees dik gepeusel aan
                         ons gametogeen
vandag sluit ek my bekkenpyn
my granaatwoorde sal ek toedraai met serpvel
ek los my bomdom vir jou onder the kersboom
ek verwag 'n nuwe naamstring:
                         ons sonnewendingsbeen



         ii:


voortbrengsel van die muskusdier

laat ons lewe ween laat dit oor ons waai
net een keer oor ons skyn saans oorspan tyd
die dier wat ons saam vuur ons begrawe ons
horingligkinders ons kinders kwets die weste
hulle holklinker die hoerlig wat neteldoek hang
die grafster vertoon ons uitspansel die ek deurtrek
vleeslik volledig drakerig die muskusdier
ons aand wag oopmond ons walms halm
willekeurig steeds stempel muskusdier skraal
op die bleek nag o            ons godspraak

Monstervers 29
Wilma Stockenström


Die kluisenaarskrap op my kriewelrige plam
speel monster-monster, skrik vir my skrik,
speel die dood in sy lewe van gespoel
en chaoties geruk en gerol word.

In ons maling onjuist- en -gerymdhede
soek ek 'n skulp oor die ore. Vorentoe
loer sal ek, knypers uitsteek sal ek,
my huis vervang namate my lyf

(waaraan ek skaam geheg is) groei en groei,
en ek, verleë krap, die sierlike vreeslike
wasdom in weggooiwonings gedruk moet kry,
kinkhoring, draaikolk, wulk en watsenaam,

beteuterd altyd aan myself verbonde
(die sleep van skulp, en van my sonde)
beteuterd gedurig monster móét speel
in dié woeling, dié draaiing, mý deel.

Krappegesang
Fourie Botha


Ek besing my bloedbroer, die krap:
sy pootjies soos breipenne,
hy met die rooi hakskene,
die ogies tandestokkies met olywe.

Skeef-skeef kom hy oor die korrels
soos 'n rilling teen 'n ruggraat op,
die mandibels 'n gekoek
vol hengelaas en visstront.

Waarom bemin ek hom so,
wil ek sy harde karapaks poets,
die knypers vryf tot 'n vonk spat,
hom met 'n hamer oopbreek?

Hier in sy gat wil ek inkruip;
vir hom wil ek aan die bors voed;
hoor hoe hy sy dekplate vir my
laat kerm soos geroeste slotte.

Jirre, hoe jeuk, hoe krap dit nie
in hierdie skedelpan van my kop?
Ek wil jou skud soos 'n blik spykers,
witvleise uit jou doppe skraap.

tongvis
Jolyn Phillips


ek is sardynstil
jou hande slim
jou slippe sjuut
op my lippe
jy prooi tussen my bene
jou ou visbene
ek hyg nog met die hoek
in my bek
jy kyk vir die gety
die see raak onstuimig
as jy     visvrou naby
Romansbaai se rotse kom
ek hoor jou lem skerp
ek hoor jou oor my meeu
jy vat my     jy vlek my
langdradig sny jy langs
my kiewe al langs my pens
daar lê my binnegoed stom
met die kaal hand trek jy my uit
en smyt my eenkant toe
vir aandete berei jy my voor
my kop kook jy in soutwater en uit
                              'n tongvis vir twee
                              die's vir die meel
                              die pan wat my braai wag
sodat die rou stadig uitbak
           stadig uit my uitbak

Ringdans van die hamerkoppe
D. J Opperman


Alleen onder die kameeldoringboom
waar ek elke dag minder
oor gisters en môres sit en droom,

maar soms nog mompel aan gebede
oor kinders en kleinkinders
versprei in die witman se stede,

vlieg 'n hamerkop, roepvoël van die dood,
óm die boom, óm die boom
en kom wei voor my in die watersloot.

Hy pluk met gesnitter en gesnater
paddas en vissies
witterig los uit die water;

haal, as die beeste eenkant wei,
uit die stil onderstrome
voorvaderlike geeste vir my.

Soms sak hy en 'n paar van sy maters
teen sonsondergang
tot 'n klein dodedans in die waters,

roer en roer dit saam met 'n trippel en trap
van latdun pote
en vlerke wat litterig bewe en klap

dat die wolke en bome skud en verwring
en die kringelende waters
met beelde verward in my kop nakring,

tot alles versink in die trap,
trap van die tyd
en nagte se aaklige vlerkgeklap,

en ek duiselig weet wanneer ek opstaan:
met 'n bruin hamerkop op my stroois
en die wit waterkring om die maan,

sal vannag weer een van my ander selwe
in die klein ringdans van die tyd
die vlaktes en stede afsterwe.

terug van die af naweek
Jolyn Phillips


ek het eiertand uit Grootkop
se skoot getik-tik-tik
tot ek haarlyn kraak
ek het skip daar aangekom
en nou sit ek vas     palmietbossies
aan die rotse van die Baviaan

daai meisiekind Genadendal
sy't nog altyd haar voortrekker-
kappie en elke-land-romp aan
oud-Morawies gekerk vir Rolihlahla
Mandela geoogwink toe hy
ná die 1994-verkiesing vir haar
kom kuier sy't hom verlei sy's ook vry

ek sien jou Overberg uitgetof
in 'n groen fluweelbaadjie
ek hou die bloukraanvoël dop
wat teen elektriek drade skok
'n noot op 'n staaf

partykeer as ek van die af naweek
terug Grootkop toe misgis ek
die sebra vir 'n kwagga
misgis ek die bloukraanvoël
vir 'n galjoenblom langs die kus
ek is gedoop in die Kamma Kan Kamma-
rivier as 'n inkvis met rooibosbloed
Polla se doopsrokkie
waterblom sonder stingel
in my rond

Digter wordende
Antjie Krog


om op 'n oggend wakker te word binne-in klank
met vokaal en klinker en diftong as voelspriet
om met aarselende sorg die effensste roerings
van lig en verlies in klank te kalibreer

om jouself meteens gekniel te vind
bo-oor die hoorbaar kloppende wand
van 'n woord — soekend na daardie presiese
moment wat 'n versreël volloop in klank

wanneer die betekenis van 'n woord swig,
begin gly en hom uiteindelik oorgee aan geluid
van dan af smag die bloed na die inkantasie
van taal — die enigste waarheid staan gevél in klank

die digter dig met haar tong
sy haal asem — ja, diep uit haar oor

"Christ of the burnt men"
 Sheila Cussons
          
         (Thomas Merton) 


Jy sal my ook al hoe meer wen, glimlaggende
skerts-oog blink-oog Christus wat my vervaarde jare
op jou afstand gadegeslaan het: jy het
jou hande nie tóé uitgesteek toe ek
jou sengende wonde aan my lyf ontvang het nie
maar fel jou kruis geteken oor my, in hand
en voet en romp en hoof, en deur die beswyming
onder druppende bloedplasma- en soutwatersakke
kom skyn voor my met net die trekking van 'n glimlag
van uiterste pyn om die mondhoeke, jou oë
blink van 'n verskriklike akkoord.
En ek begryp, jy het my geteken vir die avontuur
van jóú, ek wat vuur bemin en altyd waaghalsig was —
— O wat is die brand in brein en hart wat brandender brand
as die vlam aan die lyf en wat gaan gloei in klip en sand
onder my eenvoetig-springende begrip agter jou
ságsinningheid aan?: Nee, iets heerlikers: as jy eindelik
omdraai met oë wit en stip en ver en skouers gemantel
met 'n verwoede en stormende son: o my kosmiese Christus:
drie-en-dertig jaar verdoesel in die klein en donker vlees
wat jy in een nag oopgevlek het om jóú vir my te bevry
opdat ek jou raaksien, raak weet, raak het, en nog wag jy
dat ek moet sê, heeluit moet sê: grýp my hande dan,
amper sonder vingers vir jou: kundige timmerman.

convivium
Antjie Krog


5.
die universum word anders ontkurk sê jy     as bloot deur
oorlewingsgeweld     kyk hoe halshemeld vanoggend 
die uithaal van lig oor die Mooiberge     die liriese teloorgang
die oorskulp-hartbreekliturgie van die herfs     mens hurk verwonderd

hierin                    want welgeluksalig is ons
dat hierdie smal benerige erfsterflike liggaam
soveel oorvloed kan stemvurk

convivium
Antjie Krog


4.
my liggaam walm die pokdalige Mercurius na
— die lugloosheid en verbedde ysterkern

my liggaam weer die sonwind van Venus     die inferno
daarvan     die oranje vretende asuurblou swaelsuur
om stipstadig anderkant-toe-om te draai

my gewrig tik die Aarde omhoog — ons waterplaneet
kastyblou bonsend onder ligte vingerafdrukke van wasem

my liggaam ploeg stofstorms uit Mars — oker
ysslibbende sulfurbedekte woestynplaneet en begin
die vriesgevange blondbaardige twee maantjies meet

dit is my liggaam wat die enormiteit van Jupiter
op sleeptou vat: die virulente spoed     die sirkulerende

boos-rooi sweer     die tros mane     in romerige bane
rokende kronkelbeninge patrone en metaal tinte
kan sy driekwart van die sonnestelsel in haar liggaam pak

slegs deur my liggaam kan ek die vriesende beeldskone Saturnus
bemin — die stil geel lig     die liefkosende gevangenisskap van ringe

die ruimtes tussen die ringe     die hartnaas gladheid
die uitgelate grootsheid van perfekte vorm     die lieflike
kanteling van lyf — so lig is jy Saturnus     jy kan op water dryf

my liggaam staar oogvingerend na die pêreloog van Uranus
op haar sy geval     gevallene     metaan-swaar verhemelte

my liggaam sink met die onweersblou donker Uranus mee
mompelend mergelend onder gas-oseane     outisties     nors
deurvries van oordaad windstortings     traag     obseen

convivium
Antjie Krog


3. (HH 212*) Simmetrie


aanvanklik besef jy nie die skyfvormige wolk se magsvermeerderingsug
   wat gasfonteine in teenoorgestelde rigtings vuur nie —
      hulle pols glimmend salfagtige strale wat
         semi-minsaam ontwrig en lig-lig bots
            hits mekaar aan tot sigbaarheid: kyk terug hoe vanuit
               haar uitklowende elmboë, die ster nou simmetries begin snoer
                  na albei kante toe aan 'n uitgeskropte skroei-wit werweltjie lig.
                  na albei kante toe aan 'n uitgeskropte skroei-wit werweltjie lig.
               haar uitklowende elmboë, die ster nou simmetries begin snoer
            hits mekaar aan tot sigbaarheid: kyk terug hoe vanuit
         semi-minsaam ontwrig en lig-lig bots
      hulle pols glimmend salfagtige strale wat
   gasfonteine in teenoorgestelde rigtings vuur nie —
aanvanklik besef jy nie die skyfvormige wolk se magsvermeerderingsug



*Die geboorte van 'n tweelingster is ontdek deur die Berlynse astronoom Hans Zinnecker.
HH2!2 word simmetries uitgepomp deur 'n onsigbare protoster naby die Perdekopnewel in die Orionkonstellasie. Die gedig is geskryf in samewerking met Zinnecker as deel van 'n projek van die Calouste Gulbenkian Foundation.